Zelf het onderhoud aan uw motor doen behoort zeker tot de mogelijkheden, maar dit onderhoud vindt niet 1 keer per jaar plaats op een ingeplande dag. Het belangrijkste van het onderhoud is in de gaten houden hoe het met de motor gesteld is. Dat betekend regelmatig de peilstok controleren, het expansie tankje open maken, luisteren naar de draaiende motor en kijken hoe de motor presteert. Als de motor af staat kan een visuele inspectie uitgevoerd worden. Als u goed bekend bent met de “normale” situatie van uw motor merkt u het eerder als er iets verandert. In hoeverre u de werkzaamheden zelf uit kunt voeren en wanneer u er een specialist bij moet halen is natuurlijk aan uzelf.
Het niveau moet tussen het minimum en maximum op de peilstok blijven. Daalt het niveau? Het kan zijn dat de motor wat olie verbruikt. Zeker oudere motoren gaan dit doen. Er gaat dan tijdens de verbranding wat olie mee de uitlaat uit doordat de zuigerveren de cilinderwand niet goed meer schoon schrapen. Dat geeft tijdens het draaien vaak een wat blauwige kleur aan de uitlaatgassen, maar dat hoeft niet per se goed zichtbaar te zijn. U doet er goed aan om een compressie test en/of een endoscopie uit te laten voeren. Stijgt het niveau? Dat is een indicatie voor een lekkage. Er zal nooit extra smeerolie in het carter komen, dus er komt een andere vloeistof bij. Nieuwe olie is zacht, dik vloeibaar en meestal transparant geel van kleur. Wordt de olie zwart? Bij de meeste motoren is dat het geval, soms al direct na het vullen met nieuwe olie. Dit zijn vuildeeltjes. De verkleuring betekent niet per se dat de olie weer gewisseld moet worden. Olie kan een bepaalde hoeveelheid vuil opnemen, dit wordt als het goed is in het filter achtergelaten. Evengoed hoort de olie wel zijn eigen uiterlijk te houden, dus de zwarte kleur kan een indicatie zijn voor versleten motoronderdelen. Wordt de olie grijs en ondoorzichtig? Dit gaat vaak gepaard met een stijgend niveau. Dit duidt op een interne lekkage. De olie stinkt? Echt lekker ruiken doet olie van zichzelf niet, maar de penetrante lucht van brandstof of verbrande olie valt doorgaans wel op. Wissel de olie eens per jaar, samen met het filter. De werkzame dopes (toevoegmiddelen om speciale eigenschappen te verbeteren) verouderen. Hoe goed een olie ook is, na het eerste jaar (bij veel draaiuren eerder) neemt de kwaliteit af.
Ook voor koelvloeistof is een niveau aanduiding aanwezig. Dit is lang niet bij alle motoren hetzelfde. Bij motoren waar ook een warmwater boiler in het systeem zit is vaak een extra expansietankje aangebracht om het grote volume verschil tussen koud en warm op te vangen. Vul het systeem nooit te ver op. De koelvloeistof hoort zijn eigen kleur te houden. Bij vervuiling werkt de koelvloeistof vaak niet goed meer. Houd het vervangingsinterval van de fabrikant aan. Het interne koelvloeistof systeem is men pas gaan ontwikkelen nadat bleek dat zeewater de motor van binnen uit weg liet roesten. Dit werd altijd pas ontdekt als er een gat in het blok ontstond met vaak grote schades tot gevolg. Het niet tijdig vervangen van de koelvloeistof veroorzaakt diezelfde schades. De motor vervangen is dan vaak de enige optie. Vuilophopingen in het interne koelwatersysteem zorgen voor verminderde warmte overdracht en daardoor thermische spanningen. Verminderde koeling heeft zeker bij de nieuwere motoren vaak direct schade tot gevolg. Er zijn refractometers in de handel verkrijgbaar die een indicatie geven van de vorstbeveiliging van de koelvloeistof. Controleer tijdens het draaien de druk en temperatuur indien mogelijk.
De meeste motoren hebben in ieder geval een v-snaar voor de dynamo, maar er kunnen meerdere snaren op een motor zitten. Voor al die snaren geldt hetzelfde: Ze moeten schoon, droog en heel zijn. Zijn er kleine scheurtjes, barstjes of zelfs rafels te zien? Dan wordt het tijd om ze te vervangen. Vaak ligt er zwart (rubberachtig) stof aan de voorkant van de motor, ook dat is slijtage van de snaren. De spanning die de snaren moeten hebben staat meestal vermeld in het handboek van de motor. Tegenwoordig worden snaren ook wel op “moment” gezet. Dit gebeurt met een momentsleutel. Voor een aantal spanners is speciaal gereedschap nodig, maar doorgaans is een standaard gereedschapskist aan boord afdoende. Controleer als de snaar los is de loopschijven. Scherpe randen en piepende lagers betekenen vervangen. Dit geldt ook voor speling op de asjes. Let op roestige bouten en moeren. Maak ze schoon of vervang ze als dat nodig is.
Motoren zuigen lucht aan uit de machinekamer. Zorg er voor dat er voldoende lucht bij de motor kan komen. Grotere machinekamers zijn vaak voorzien van een ventilator, maar kleinere machinekamers zijn afhankelijk van de doorstroming van ventilatie openingen. Deze mogen dus niet geblokkeerd worden. Luchtfilters worden vaak overgeslagen bij het onderhoud. Een schoon uitziend filter op een motor met weinig draaiuren mag nog wel een periode mee, maar controleer het filter goed. Roest? Stof? Roet? Smeerolie? Dat zijn allemaal dingen die niet op het luchtfilter horen. Zoek uit waar ze vandaan komen en vervang het filter. De motor is voor de verbranding afhankelijk van genoeg schone lucht. Sommige motoren hebben een cycloon filtertje met een smeeroliebadje. De lucht wordt hier met een draaiende beweging doorheen gestuurd, wat er voor zorgt dat het vuil de bocht uit vliegt en in de olie blijft plakken. Hiervoor is wel olie nodig. Controleer of dat aanwezig is. Zeker op zout water kan de buitenlucht voor corrosie zorgen. Controleer de luchtinlaat, het filter en de ruimte op en rond de motor op corrosie. Haal het weg en conserveer de aangetaste plaatsen.
Tijdens het draaien van de motor bewegen de zuigers op en neer en wordt de motor warm. Dit zorgt er voor dat de druk in het carter soms hoger en soms lager is dan de druk van de buitenlucht. Naarmate de motor ouder wordt kan het zijn dat er wat lekkage van gas langs de zuigerveren is, wat overdruk in het carter veroorzaakt. Deze drukverschillen worden opgevangen door een open verbinding met de buitenlucht. De carterventilatie. Om te voorkomen dat smeerolieresten in de buitenlucht terecht komen zit er een carterventilatiefilter op, of de slang loopt direct naar het luchtfilter dat dan hetzelfde doet. De over-, of onderdruk in de motor hoort bij een in goede staat verkerende motor nauwelijks waarneembaar te zijn, maar afhankelijk van diverse omstandigheden kan het wel voorkomen dat het er is. Zorg daarom dat het filter schoon is. Ook is bij overdruk een compressie/vacuümtest of endoscopie een goed idee.#54595F
Een probleem met het brandstofsysteem uit zich vrijwel direct in het niet of slecht functioneren van de motor. Controleer de filters regelmatig. Veel voorfilters hebben een doorzichtig compartiment onderin. De brandstof hoort volledig transparant en schoon te zijn. Vuil en water mogen er absoluut niet in zitten. Behalve dat de motor er slecht op loopt beschadigen ze de delicate onderdelen in de brandstofpomp en verstuivers. Een relatief nieuw probleem sinds het invoeren van de biodiesel zijn bacteriën. Deze groeien in water. Water komt meestal in de tank doordat warme lucht in de tank afkoelt. Het vocht in de lucht condenseert dan tegen de tankwand en loopt naar beneden. Water is zwaarder dan diesel en verzamelt zich onderin de tank. Het gaat om een paar druppels per keer, maar wanneer een tank vrijwel leeg is en de lucht in de tank een hele winter lang iedere dag verwisselt en ’s nachts weer afkoelt met condens als gevolg, kan de hoeveelheid water toch oplopen en een flinke klont bacteriën de kans geven. Deze maken niet direct schade, maar ze verstoppen vooral de filters en leidingen waardoor de brandstof niet in de motor komt. Het openbaart zich meestal als de boot net de haven uitgevaren is. Onderhoud aan het brandstof systeem is voornamelijk regelmatig de filters wisselen, de tank en voorfilters aftappen waar mogelijk, controleren op water en vuil. Houd de tank zo veel mogelijk vol om condens te vermijden en gebruik een bacteriedodend toevoegmiddel bij iedere tankbeurt. Controleer op lekkages.
Het buitenkoelwatersysteem is erg kwetsbaar. De zeewaterpomp heeft vaak een rubber impeller, deze gaan maak een beperkte periode mee. Jaarlijks vervangen voorkomt stilliggen. Gebruik een speciale tang voor het verwijderen. De zeewaterkoelers kunnen vervuild raken met kalk, zout en aangroei. Meestal kunnen de deksels redelijk eenvoudig gedemonteerd worden om de koelers te inspecteren. De koelers zijn vaak voorzien van anodes. Zorg dat deze nog genoeg materiaal hebben om de metalen delen van de motor te beschermen. Gebruik geen afdichtingstape om de pluggen te monteren. De wierpot moet schoon zijn. Deze zijn vaak van kunststof, controleer op barstjes en vervang hem als het kunststof materiaal zichtbaar begint te verouderen. Controleer of de afsluiter goed afdicht en gangbaar is, zonder lekkage op de spindel. Slangen verouderen na verloop van tijd en slangklemmen kunnen roesten. Controleer ze en vervang ze. Een motor onder de waterlijn met een natte uitlaat hoort een beluchter te hebben. Controleer deze en zorg dat hij werkt
De bekabeling van de motor hoort netjes opgebonden te zijn. Loshangende kabels schavielen vroeg of laat kapot. Alle contacten horen corrosievrij te zijn, ook die van de accu’s. Zorg dat alle contacten goed schoon en strak aangedraaid zijn en spray ze eventueel in met een vuil en vocht werend product. Controleer of alarmen, lampjes en metertjes werken. Gebruik altijd geschikt montagemateriaal. Kroonsteentjes en tape horen niet onder die noemer.
Controleer regelmatig hoe de motor start. Vaak wordt dit onbewust gedaan omdat het vertrek uit de haven op handen is, maar het starten van de motor geeft vaak aan hoe de motor er aan toe is. Hoe lang duurt het voor de motor start? De term tikken en lopen wordt regelmatig gebruikt, maar is nogal subjectief. Zeker bij de kleinere motoren is redelijk goed, te horen hoeveel omwentelingen de motor ongeveer maakt voordat hij aanslaat. Als dit er na verloop van tijd meer worden kan dat verschillende oorzaken hebben, maar geen van die oorzaken is gewenst, dus vind het probleem en los het op. Hoe snel gaat de motor rond tijdens het starten? Een goede accu en startmotor geven de motor een fanatieke slinger, dit is duidelijk te horen. Als er een probleem is klinkt het alsof de motor met moeite rond komt.
Vaar de motor rustig warm, maar laat hem niet te vaak en lang stationair draaien. Voer het vermogen langzaam op geef pas stevig gas als de motor echt goed warm is. Vol vermogen is niet nodig maar regelmatig een periode rond de 80% is voor de motor wel goed. Dan worden alle systemen goed gebruikt en komen ze op de temperatuur waarvoor ze zijn uitgerekend. Controleer de snelheid van de boot en hoe alles zich gedraagt. Let daarbij wel op de weersomstandigheden. Mooi, rustig en vlak water zal een andere snelheid geven dan ruw water of harde wind tegen. Wat komt er uit de uitlaat? Een dikke wolk zwarte rook tijdens het accelereren of op hoger vermogen varen hoort niet. Blauwe rook zien we zeker liever niet en witte wolkjes uit de uitlaat horen ook niet. Er zal altijd sprake zijn van uitlaatgassen en koelwater, controleer ze regelmatig om te bepalen of er iets veranderd is en of de kleur en hoeveelheid klopt. Een natte uitlaat hoort voldoende water te geven en hier horen geen olie/brandstofresten in.
Deze hoort schoon en droog te zijn. Het lijkt vaak onzin om deze wit te schilderen, maar dit zorgt voor goed zicht. Olie en watersporen zijn dan goed zichtbaar en de kleinste lekkage wordt zo direct ontdekt. Geluidsisolatie is vaak erg prettig, maar zorg dat deze brandwerend is en schoon. Veel schuimsoorten vallen niet in die categorie. Een goede bilgepomp is prettig bij een grote zeewaterlekkage. Test de werking af en toe. Zorg voor een goedgekeurde brandblusser en controleer deze regelmatig.
